Enerji, Çipler, Tayvan: Davos 2023’te masada parçalanmış bir dünyada konular – 2022

Merhaba,

Yeni bir büyük güç rekabeti çağı, dünya ekonomisinin haritasını yeniden çiziyor ve iş dünyası şeflerini giderek artan sayıda küresel sorunlar etrafında gezinmeye zorluyor.

Avrupa’da kızışan sıcak savaş ve ABD ile Çin arasında tırmanan soğuk bir savaşla, dünyanın geri kalanı taraf seçme baskısı altında. Siyasi liderler, doğal gazdan yarı iletkenlere kadar hayati öneme sahip malların eksikliklerini önlemek ve kontrol ettiklerini kaldıraç olarak kullanmak için savaşırken yeni ekonomik öncelikler dayatıyorlar.

Bu hafta Davos’ta bir araya gelen ticaret devlerine göre, tüm bunlar, daha yakın küresel bağlar çağından uzaklaşmaya işaret ediyor.

Dünya Ekonomik Forumu’ndaki tartışmalar, ortaya çıkan bu jeo-ekonomik riskler etrafında dönecek. Bazıları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana dünya çapında enerji güvenliğine odaklanması veya ABD’nin Çin’i en son teknolojiden mahrum bırakma kampanyası gibi kilit mallara veya pazarlara odaklanıyor. Diğerleri coğrafi, her şeyden önce Tayvan’daki çatışma tehdidi tartışılıyor.

Danışmanlık firması Bain & Co.’daki Makro Eğilimler Grubu’nun New York merkezli genel müdürü Karen Harris “Finansal kırılganlık içeren daha parçalanmış bir dünyada yaşıyoruz, bu yüzden herkesin aklında açıkça olan bir şey var: Daha çok kutuplu bir dünyada nereye yatırım yapılacağı ve nasıl yatırım yapılacağı” diyor.

Silah haline dönüşen enerji

Enerji, ABD ve müttefiklerini Rusya ile karşı karşıya getiren ekonomik savaşın merkezinde yer alıyor. Her iki taraf da bunu silah haline getirmeye ve 2023’te daha fazla kargaşa potansiyeli var.

Putin, Rusya’nın ABD ve G7 müttefiklerinin dayatmaya çalıştığı fiyat sınırlarına katılan hiçbir ülkeye petrol satmayacağını söyledi. Şimdilik, bu varil başına 60 dolarlık bir limit anlamına geliyor. G-7 kuralları, Rusya’nın ham petrol ihracatını bu eşiğin çok altına itmeye yardımcı oldu – potansiyel olarak Putin’in savaşı finanse etme yeteneğini sıkıştırdı.

Rusya’nın hala alıcıları var, özellikle Hindistan, Çin ve Türkiye. Ayrıca, petrol piyasalarında tahribata yol açacak olan arzı tamamen durdurma seçeneğine de sahip – enflasyonu her yerde daha yükseğe iten geçen yılki ham fiyat artışının tekrarlanmasını tehdit ediyor.

Her şey ham petrolle ilgili değil. Dizel gibi rafine Rus ürünlerindeki benzer engellerin önümüzdeki ay başlaması bekleniyor ve bazı Batılı yetkililer kıtlığı tetikleyebileceklerinden endişe ediyorlar.

Rus doğal gaz boru hatlarının kapatılması, küresel arzda büyük bir delik açtı. Şimdiye kadar, sıcak bir Avrupa kışı, açığın daha az akut hale gelmesine, gaz ve elektrik fiyatlarının düşmesine yardımcı oldu. Yine de, bu yıl muhtemelen ulusların kıt sıvılaştırılmış yakıt sevkiyatlarına kilitlenmek için çabaladığını göreceğiz.

Chip savaşları

Elektrikli otomobillerden balistik füzelere ve yeni yapay zeka teknolojilerine kadar her şeyin önemli bileşenleri olan yarı iletkenler, küresel ekonominin en önemli savaş alanlarından biri olarak ortaya çıkıyor.

Geçtiğimiz yıl boyunca, Biden yönetimi, Çin’in en gelişmiş çipleri satın almasını veya üretmesini önlemek için ihracat kontrolleri de dahil olmak üzere çeşitli araçlar kullandı. Ayrıca, üretim yeteneklerini eve geri getirmek için yerli çip endüstrisi için 52 milyar dolarlık bir sübvansiyon programı başlattı.

ABD, kısıtlamalarının Çin’in askeri yeteneklerini hedef aldığını söylerken, Pekin, Çin’in ekonomik ilerlemesini durdurmak için daha geniş bir çabanın parçası olduklarını söylüyor. Durum ne olursa olsun, yaptırımların çalışması için Amerikan müttefiklerinin gemide olması gerekecek. En gelişmiş çip firmalarından bazılarına ev sahipliği yapan Hollanda ve Japonya zaten aynı fikirde.

Uyumun bir bedeli olacak, çünkü bunları inşa etmek için çip veya makine üreten firmalar geniş Çin pazarında kaybedebilir. Bu arada Pekin, kendi yarı iletken endüstrisine nakit para akıtıyor – en son teknolojilerin çoğaltılması zor olsa da – ve kısıtlamalar sıkılaştırılırsa misilleme yapmaya çalışabilir.

Tayvan Savaşı mı?

ABD ve Avrupalı liderler, yeni soğuk savaşta ısınabilecek bir sonraki cephenin Tayvan olacağından korkuyorlar.

Çin, Pekin’deki devrik milliyetçi hükümetin komünist devrimden sonra oradan kaçmasından bu yana Tayvan’ı hedefe koydu. Pentagon geçtiğimiz günlerde yakın zamanda yakın bir saldırı belirtisi görmediğini söyledi. Ancak, eski Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ağustos ayında adayı ziyaret ederek Pekin’den öfkeli bir tepkiyi tetiklemesinden, askeri tatbikatlarda ve hava ve deniz yoluyla müdahaleci eylemlerde bir artış ile bir model haline gelen saldırgan davranışların daha fazlasını bekliyor. Başkan Joe Biden, Ukrayna’da yapmayı reddettiği bir işgal durumunda Amerikan kuvvetlerini gönderme sözü verdi.

Süper güçler arasında doğrudan bir çatışmanın bariz risklerinin yanı sıra, açmazın ekonomik bir boyutu var. Dünyanın en büyük çip üreticisi TSMC’ye ev sahipliği yapan Tayvan, her türlü küresel tedarik zinciri için kritik öneme sahip. Çin ablukası gibi gerginlikte kısa bir tırmanış bile, muazzam bir domino etkisi yaratabilir.

Çin’in Tayvan’a karşı bir hamlesi ve Batı’nın muhtemel tepkisi, “herkesin planladığı bir olasılık” diyor Uluslararası Finans Enstitüsü CEO’su Tim Adams. “Her bir firma, bu yaptırımların neye benzeyeceğini ve ABD’nin müttefikinin kim olacağına oynuyor.”

Müttefik Tedarikçiler ve Sübvansiyonlar

Hükümetler, ekonomilerini devlet idaresinin araçları olarak kullanmaya giderek daha istekli hale geliyor. Bu da bir aşamada rakiplerin mallara veya pazarlara erişimini reddetmek anlamına gelebilir. Savunmada, stratejik malzemeleri teslim etmek için yalnızca müttefiklere güvenilebileceği anlamına gelir, bu fikre “friendshoring” ya da Türkçeleştirilmiş olarak “müttefik tedarikçiler” deniyor.

Ancak arkadaşlar değişebilir ve en dostça kıyı her zaman evdir. Bu yüzden uluslar yerli üreticileri için sübvansiyonları artırıyorlar – zaten sürtüşmelere neden olan serbest ticaret ortodoksisinden uzaklaşılıyor.

Biden yönetimi, ülkedeki çip üreticilerini artırmak için 50 milyar dolardan fazla para harcıyor ve ayrıca iklim değişikliğiyle mücadele için 437 milyar dolarlık bir planın parçası olarak elektrikli araç endüstrisini destekliyor. Avrupa, müttefikini şirketleri ABD’ye taşınmaya teşvik eden haksız ticaret uygulamalarıyla suçlayarak öfkeyle tepki gösterdi ve kendi mali desteklerini sunabileceğini söyledi.

Risk, kazananların en derin ceplere sahip ülkeler olduğu ve kaybedenlerin gelişmekte olan ülkelerde zaten artan borç yüklerinden muzdarip ekonomiler olduğu küresel bir sübvansiyon yarışı.

Doların Saltanatı

Giderek daha fazla ülke – hepsi Amerikalı düşmanlar değil – dolar dışında daha fazla iş yapmanın yollarını arıyor, çünkü ABD’nin para birimini dış politika hedeflerini ilerletmek için bir araca dönüştürdüğünü görüyorlar.

Biden yönetimi, parayı ülkenin yeni Taliban yöneticilerinin elinden uzak tutmak için Afganistan’ın merkez bankası rezervlerinin yaklaşık 7 milyar dolarını dondurdu. ABD ve Avrupa Birliği, yarım trilyon dolar değerindeki Rus rezervlerine yasal olarak el koymanın ve bunları Ukrayna’yı yeniden inşa etmek için kullanmanın yollarını arıyor.

Eğer bu gerçekleşirse, doların dünyanın rezerv varlığı olarak yerini alması muhtemelen uzun yıllar alacak. “Greenback’in” güvenli liman statüsü, geçen yıl Ukrayna savaşının çalkantılı ilk aylarında yükseldiğinde belirgindi. Merkez bankacılığından emtia ticaretine kadar her şeyde yerleşmiş durumda ve net bir alternatif yok.

Yine de, Çin, Rusya ve İran gibi ülkelerin yanı sıra Washington ile daha dostane ilişkileri olan Hindistan ve Körfez enerji devleri arasında da, dolardan kaçınan ticaret bağlantıları kurmanın yolları aranıyor. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in geçen ay Suudi Arabistan’a yaptığı ziyarette, Çin’in para biriminde fiyatlandırılan ve yatırımların diğer tarafa akacağı düşünülen enerji anlaşmalarından bahsedilmesi, gelecek şeylerin bir işareti olabilir.

ABD ve müttefikleri için risk iki yönlü. Etkili olmak için dolar hakimiyetine dayanan yaptırım silahları, gücünün bir kısmını kaybedebilir. Ve Batılı olmayan ekonomiler arasındaki ticaret anlaşmaları önemli malları piyasadan kilitlediği ve diğer alıcılar için fiyatları yukarı ittiği için daha yüksek enflasyonla karşı karşıya kalabilirler.

Singapur’un eski dışişleri bakanı George Yeo, geçen hafta düzenlenen bir konferansta “ABD doları hepimizin üzerinde bir risktir” dedi. “Uluslararası finansal sistemi silahlandırırsanız, onun yerini alacak alternatifler büyüyecektir.”

Bloomberg


Umuyoruz ilginizi çeken, güzel bir içerik sunabilmişizdir.

İçeriğimizi oylayın post

Yorum yapın